زلزله و بحران آتش‌سوزی در کشور

لازم دیدم این یادداشت را از یکی از مهمترین تهدیدات ثانویه که امکان تبدیل شدن به بحران های وسیع بعد از بحرانهای اصلی را دارد به تصور بکشم. این روزها هم متاسفانه با آتش سوزی ها در کشور بسیار روبرو هستیم. مهم این نیست که حوادث رخ دهند سپس ما با انرژی بسیار زیاد، هزینه های کلان و تلفات و ضایعات زیاد نسبت به مدیریت آن اقدام کنیم، عاقلانه آن است که سالها قبل از ایجاد شرایط بحرانساز، آنها را شناسایی و برای مواجهه با آنها برنامه تهیه، اماده و در قالب مانورهای میدانی تمرین کنیم.

در سال ١٣٩۵ یعنی چهار سال پیش زمانی که هنوز آتش سوزی‌ها در کشور به حد امروز نرسیده بود، با توجه به بررسی های میدانی و نگرانی از پدیده همزمان زلزله و آتش سوزی مطالبی را در یادداشت های مختلف از جمله این خبر نوشتم : چرا این روزها پتروشیمی‌ها ناگهان می‌سوزند؟

با بررسی تاسیسات نفتی، انبارهای مواد شیمیایی پراکنده در سطح شهر تهران بزرگ و صنایع کوچک محصور در تهران و حومه، بررسی آماری، چند سوال مهم را در رابطه با زلزله و آتش سوزی که به آنها امروزه ( Multi-Hazards ) و یا اثر متقابل سوانح بر روی هم و مهمتر ازهمه، اثرات مخرب شدید رخداد همزمان آنها بر نظام مدیریتی جامعه در منابع گفته می شود را مطالعه کرده و به یک جمع بندی کلان از آن رسیدیم.

آن جمعبندی این بود که ما در بحث یاد شده عملا فاقد برنامه، فاقد سیستم آموزش، فاقد توانایی مقابله و در حقیقت بسیار آسیب پذیر هستیم. با مراجعه به یادداشت اینجانب  به خوبی می توان ریز بررسی ها و نتایج حاصله و  پیشنهادهای اجرایی برای رویارویی با این ضعف ها را مطالعه کرد، پس راه های برنامه ریزی و مقابله را به خوبی می شناسیم !

متاسفانه امسال شاهد آتش سوزی ها در مناطق زیادی از کشور بودیم، حتی پارکها در داخل شهرها و بوستان ها ! عمدی یا غیرعمدی؟ که حقیقتا تئوری خطر فراگیر آتش سوزی را در شهرها و کل کشور بیش از پیش جدی تر به تصویر می کشد.

حال که آتش سوزی های موردی در داخل بوستانها یا بازار یا انبارهای داخل شهر امکان وقوع دارد! لذا توجه به صنایع کوچک درون شهری که مقادیر زیادی مواد شیمیایی و سمی در انبارهایشان دارند و عملا بدون زلزله هم بدلیل هوای گرم یا … هر منبع اشتعال زای دیگری امکان شعله ور شدن آنها وجود دارد، توجه به پدیده آتش سوزی، مواد شیمیایی، سمی و زلزله را  در سطح شهرها جدا الزامی می نماید.

کفایت می کند، بوستانی در مجاورت انباری حاوی مواد قابل اشتعال آتش گرفته و با توجه به سیستم گاز رسانی تبدیل به یک بحران محله ای یا حتی بزرگتر شود. در زمان زلزله هم بدون شک با تخریب دیوارها که عموما پشت آنها از بیرون نیز علمک باریکی و در داخل کنتور برقی آماده جرقه نصب و در اثر بار دیوارها و آوارها تخریب و در نتیجه بر هر واحد مسکونی یا تجاری یا مغازه شعله ای از آتش خواهیم داشت تا تخلیه شبکه محلی رخ دهد البته اگر شیر های اتوماتیک قطع کننده ایستگاه های پمپاژ به درستی عمل نمایند !

شرایط فعلی رضایت بخش نیست ولیکن می توان با یک برنامه ریزی منطقی شهری در یک دوره زمانی کوتاه تا میان مدت این تهدید را به حداقل رساند. برای جنگلها و دشت ها و … هم با توجه به اینکه می دانیم فصل گرما در راه است دو ماه قبل از شروع آن اقدامات لازم که در هر کتابی مکتوب است را می توان در دستور کار قرار داد و منتظر آتش سوزی نماند! آموزش همگانی هم چند ماه قبل از فصل گرما برای آنهایی که خدای ناکرده بدون توجه به اهمیت طبیعت ناخواسته موجب آتش سوزی می شوند بسیار تاکید می شود.

* استاد نمونه کشور در مهندسی سازه، زلزله و مدیریت بحران و بنیانگذار مقاوم سازی و مدیریت بحران کشور