افرادی که به سربازی نخواهند رفت

خدمت سربازی به عنوان یک وظیفه ملی در اکثر کشورها جزء آموزه‌های حیاتی جوانان محسوب می‌شود که باعث تقویت نظام دفاعی و امنیتی کشورها می‌گردد. در این راستا هر جوان به طور معمول موظف به انجام خدمت نظامی می‌باشد. در حقیقت موارد معافیت از خدمت سربازی به اندازه ویژگی‌های متنوع جامعه از جمله وضعیت جسمانی و سلامت روانی فرد، تعهدات تحصیلی یا حتی خدمت‌های اجتماعی متغیر می‌شوند. این معافیت‌ها به نوعی به جوانان امکان می‌دهند تا به دلایل مختلف از انجام خدمت نظامی معاف شده و به فعالیت‌های دیگر در جامعه بپردازند.

انواع معافیت سربازی

در معافیت موقت فرد برای یک دوره خاص و مشخص شده از حضور در محیط نظامی و آغاز دوره سربازی خود معاف می شود . یکی از پرکاربردترین این نوع معافیت موقت معافیت تحصیلی است. در معافیت دائم فرد به‌طور کامل از انجام خدمت سربازی معاف می‌شود.

در مراجع حقوقی ایران انواع مختلفی از معافیت سربازی ذکر شده است که برخی از مهم‌ترین آن ها عبارتند از:

معافیت پزشکی

• معافیت پزشکی دائم: افرادی که به علت نقص عضو یا ابتلا به بیماری از سلامتی کامل برخوردار نبوده و قادر به انجام خدمت سربازی نمی‌باشند، می‌توانند از معافیت پزشکی دائم برخوردار شوند.
• معافیت پزشکی موقت: افرادی که به علت نقص عضو یا ابتلا به بیماری از سلامتی کامل برخوردار نبوده اما قادر به انجام خدمت در امور غیر رزمی می‌باشند، می‌توانند از معافیت پزشکی موقت برخوردار شوند.

معافیت کفالت

• معافیت کفالت دائم: افرادی که تنها فرزند ذکور بالای 18 سال پدر یا مادر یا جد یا جده یا تنها برادر بیش از 18 سال خواهر یا برادر باشند، می‌توانند از معافیت کفالت دائم برخوردار شوند.
• معافیت کفالت موقت: افرادی که یکی از شرایط معافیت کفالت دائم را داشته باشند، اما پدر یا مادر یا جد یا جده یا خواهر یا برادر آنها در سن سربازی قرار داشته باشند، می‌توانند از معافیت کفالت موقت برخوردار شوند.

معافیت تحصیلی

• معافیت تحصیلی دانش‌آموزی: دانش‌آموزان پسری که در یکی از مدارس متوسطه اول یا دوم کشور مشغول به تحصیل باشند، می‌توانند از معافیت تحصیلی دانش‌آموزی برخوردار شوند.
• معافیت تحصیلی دانشجویی: دانشجویان پسری که در یکی از دانشگاه‌ها یا مراکز آموزش عالی داخلی یا خارجی مشغول به تحصیل باشند، می‌توانند از معافیت تحصیلی دانشجویی برخوردار شوند.

معافیت ایثارگری

• معافیت ایثارگری دائم: افرادی که دارای سابقه جبهه، جانبازی، آزادگی، اسارت، یا شهادت یکی از اعضای خانواده باشند، می‌توانند از معافیت ایثارگری دائم برخوردار شوند.
• معافیت ایثارگری موقت: افرادی که دارای سابقه جبهه، جانبازی، آزادگی، اسارت، یا شهادت یکی از اعضای خانواده باشند، اما شرایط معافیت ایثارگری دائم را نداشته باشند، می‌توانند از معافیت ایثارگری موقت برخوردار شوند.

معافیت نخبه‌گزینی

• معافیت نخبه‌گزینی علمی: افرادی که دارای شرایط علمی ویژه باشند، می‌توانند از معافیت نخبه‌گزینی علمی برخوردار شوند.
• معافیت نخبه‌گزینی ورزشی: افرادی که دارای شرایط ورزشی ویژه باشند، می‌توانند از معافیت نخبه‌گزینی ورزشی برخوردار شوند.

علاوه بر موارد ذکر شده انواع دیگری از معافیت سربازی در ایران وجود دارد که عبارتند از:

• معافیت سه‌برادری: افرادی که دارای سه برادر به بالا باشند، می‌توانند از معافیت سه‌برادری برخوردار شوند.
• بخشودگی سنی: افرادی که در سنین بالا باشند، می‌توانند از بخشودگی سنی برخوردار شوند.
• معافیت در صورت داشتن نقص عضو ناشی از تصادف رانندگی: افرادی که نقص عضو ناشی از تصادف رانندگی داشته باشند، می‌توانند از معافیت برخوردار شوند.

برای برخورداری از معافیت سربازی فرد باید شرایط لازم را داشته باشد و مدارک مربوطه را به سازمان وظیفه عمومی ارائه دهد. در صورت تایید شرایط فرد توسط سازمان وظیفه عمومی معافیت سربازی صادر می‌شود. در صورتی که فرد بدون داشتن شرایط لازم اقدام به دریافت معافیت سربازی کند، مشمول جریمه خواهد شد.

معافیت سربازی سه خواهری

یکی از انواع معافیت سربازی که توسط کمیته امداد ارائه می‌شود معافیت سربازی سه خواهری است. برای برخورداری از این معافیت، مشمول باید شرایط زیر را داشته باشد:

• تک فرزند ذکور بالای 18 سال پدر یا مادر یا جد یا جده یا تنها برادر بیش از 18 سال خواهر یا برادر باشد.
• خواهران مشمول در قید حیات باشند.
• خانواده مشمول تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) باشد.
• مشمول دارای غیبت نباشد.

مدارک لازم برای برخورداری از معافیت سربازی سه خواهری مشابه مدارک لازم برای برخورداری از معافیت سربازی کمیته امداد است.

معافیت عفو رهبری

عفو رهبری در زمینه خدمت سربازی عبارت است از بخشودگی تخلف قانونی مشمولان غایب و فراری به مناسبت سال نهضت خدمت رسانی به مردم. این عفو در سال 1392 توسط مقام معظم رهبری و فرمانده کل قوا صادر شد و مشمولان زیر را شامل می‌شود:

• مشمولان غایب و فراری زیر دیپلم و دیپلم متولد تا پایان سال 1354
• مشمولان غایب و فراری فوق دیپلم و لیسانس متولد تا پایان سال 1354
• مشمولان غایب و فراری فوق لیسانس متولد تا پایان سال 1352
• مشمولان غایب و فراری دکتری غیر پزشکی متولد تا پایان سال 1350
• مشمولان غایب و فراری دکتری پزشکی و دامپزشکی متولد تا پایان سال 1334

برای برخورداری از این عفو مشمولان باید نسبت به ثبت درخواست خود در مراکز پلیس +10 اقدام کنند. مدارک لازم برای ثبت درخواست معافیت رهبری عبارتند از:

• اصل شناسنامه و سه سری کپی از کلیه صفحات آن
• گواهی آخرین مدرک تحصیلی که به تایید دانشگاه محل تحصیل رسیده باشد
• شش قطعه عکس جدید 2 در 3 بدون کلاه و عینک و پشت نویسی شده
• تکمیل وکالتنامه امور نظام وظیفه

پس از ثبت درخواست مدارک مشمولان توسط سازمان وظیفه عمومی بررسی می‌شود. در صورت تأیید شرایط مشمول پرونده وی مختومه اعلام شده و کارت معافیت عفو رهبری صادر می‌شود. بنا بر نظر متخصصین بنیاد وکلا لازم به ذکر است که مشمولانی که سابقه محکومیت کیفری دارند، مشمول این عفو نخواهند شد.

معافیت سربازی از کمیته امداد

کمیته امداد امام خمینی (ره) به‌عنوان یکی از نهادهای حمایتی در ایران اقدام به ارائه خدمات مختلف به مددجویان خود از جمله معافیت سربازی می‌کند.

شرایط برخورداری از معافیت سربازی کمیته امداد

برای برخورداری از معافیت سربازی کمیته امداد مشمول باید شرایط زیر را داشته باشد:

• تک فرزند ذکور بالای 18 سال پدر یا مادر یا جد یا جده یا تنها برادر بیش از 18 سال خواهر یا برادر باشد.
• خانواده مشمول تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) باشد.
• مشمول دارای غیبت نباشد.

مدارک لازم برای برخورداری از معافیت

برای برخورداری از معافیت سربازی کمیته امداد مشمول باید مدارک زیر را به کمیته امداد ارائه دهد:

• اصل و کپی شناسنامه
• اصل و کپی کارت ملی
• گواهی اشتغال به تحصیل یا گواهی ترک تحصیل
• گواهی کفالت از سازمان وظیفه عمومی
• گواهی تحت پوشش بودن خانواده از کمیته امداد

نحوه ثبت درخواست معافیت

مشمولان واجد شرایط می‌توانند برای ثبت درخواست معافیت سربازی کمیته امداد به یکی از دفاتر کمیته امداد در سراسر کشور مراجعه کنند. پس از بررسی مدارک مشمول توسط کمیته امداد در صورت تأیید شرایط مشمول پرونده وی به سازمان وظیفه عمومی ارسال می‌شود. در صورت تایید سازمان وظیفه عمومی کارت معافیت سربازی صادر می‌شود.

قوانین جدید معافیت سربازی 1402

در سال 1402 قوانین جدیدی در مورد معافیت سربازی در ایران تصویب شد. این قوانین شامل موارد زیر می‌شود:

• مدت خدمت سربازی از 24 ماه به 12 ماه کاهش یافت. این کاهش مدت خدمت سربازی از سال 1403 اجرایی خواهد شد.
• مشمولان غایب و فراری بالای 30 سال دارای دو فرزند یا بیشتر از خدمت سربازی معاف می‌شوند.
• مشمولان دارای مدرک تحصیلی دکتری تخصصی از خدمت سربازی معاف می‌شوند.