هفت سین و نوروز انتخابی دوست داشتنی

عید نوروز؛ از ازل تا ابد

نوروز؛ عیدی که با همه مناسبت­ها فرق دارد! درباره تاریخچه ­اش افسانه­ ها بافته­ و شعرها سروده اند! یکی می­گوید روزی است که جمشید اهریمن را شکست داده و قحطی تمام شده. آن یکی نوشته جشنِ اولین روز بهار است. یکی دیگر هم گفته روز نخستِ آفرینش بوده. هرچه که هست، کمتر کسی به فلسفه­ اش اهمیت می­دهد. وقتی اسفند دارد آخرین نفس­ هایش را می­ کشد و زمستان می­رود که تا یک سال دیگر برنگردد، وقتی بهار سفید می­پوشد و شکوفه­ ها را مثل شاباش روی سر درخت­ها می­ریزد، وقتی طبیعت می­خندد، چه کسی به علت نامگذاری­ این­همه زیبایی اهمیت می­دهد؟ انگار از ازل بوده و تا ابد خواهد بود!

بهار و یار همیشگی­اش

حالا واقعاً نوروز از کجا آمده؟! معلوم نیست! واقعاً مشخص نیست که نوروز دقیقاً از کجا آمده. منشاء فرهنگی دارد یا مذهبی؟ صلح مهمی در کار بوده یا تولد خاصی؟ حتی قدیمی­ترین نسخه­ های تاریخی هم نتوانسته ­اند بهانه نامگذاری نوروز را برای ما روشن کنند. از هرکسی بپرسی احتمالاً فقط می­گوید: «عید است دیگر! سال جدید شده و ما لباس نو خریده­ایم و شادیم». اما این جشن باستانی فارغ از تاریخچه مرموزش، یک پای ثابت دارد: هفت سین!

نوروز و هفت سین؛ دو تافته جدا بافته

پیوند بهار و هفت سین، پیوندی هزار ساله است. آن را در خانه «سفره هفت سین» صدا می­زنیم! که به معنای واقعیِ کلمه «سفره» است. سرزمینی کوچک در گوشه­ای از خانه، که قانون صلح را به اساسنامه هر خانواده­ای اضافه می­کند. در توصیف قدرت جادویی­اش همین بس که همه را دور هم جمع می­کند و رنگ برکت را به چاردیواری­های ایرانی می­پاشد. اما چرا هفت سین؟ تا به حال به این موضوع فکر کرده­اید؟ چرا مثلاً هفت شین نه؟ یا حتی هشت میم؟!

هفت، بهترین انتخاب

هفت سین از دو بخش تشکیل شده؛ یک عدد و یک حرف الفبا. «هفت»، سوگلی ارقام آریایی ست! محبوب قلب­ها و پادشاه عددها! مرموز و اسرارآمیز اما دلنشین! اگر به شما بگویند بین یک تا ده، عدد شانستان را انتخاب کنید، آیا فکرتان ناخودگاه به سمت هفت کشیده نمی­شود؟ انگار «شش» کم است و «هشت» زیاد! «چهار» تنبل است! «پنج» زیادی معمولی است و به «نُه» نمی­توان اعتماد کرد! اما هفت! خاصِ دوست داشتنی! عدد شانس و اقبال!

شاید گذشتگان هم چنین تعاریفی از اعداد داشته­اند! یک نگاهی به تاریخ بندازید تا متوجه شوید: آسمان هفت طبقه، عجایب هفت­گانه، هفت شهر عشق، هفت دستگاه موسیقی و … چقدر هفتِ معروف داریم. اصلاً به نظرتان اگر می­گفتیم هشت خان رستم، لُپ مطلب تفهیم می­شد؟! هرگز! در ریاضی، نجوم، فلسفه، عرفان و خلاصه در همه زمینه­ ها، این عدد جایگاه ویژه­ای دارد. شاید اگر شش سین بود، مجبور بودیم یک سین مهم را حذف کنیم و اگر هشت سین بود، باید یک سین اضافه را برای رفع تکلیف در سفره می­چپاندیم! پس زیاد به هفت بودنش گیر ندهیم چون خودمان هم می­دانیم که اگر عددی جز این بود، یک جای کار می­لنگید.

همنشینیِ دلنشین سین­ها

یک بار مرور کنیم ببینیم سفره هفت سین چه چیزهایی دارد؟ سیب، سیر، سنجد، سماق، سرکه، سبزه، سکه، سمنو، سماور و سنبل. حتماً می­پرسید این­ها که بیشتر از هفت تاست! بله خودمان شمردن بلدیم! اما خب؛ در هر سفره هفت سینی که دیدیم همه این­ها بوده و ما بی تقصیریم. گویا در طول تاریخ، سیب و سماور و سنبل “سین” خود را ابزار سوء استفاده قرار داده­اند تا هرطور شده خود را در سفره عید جا دهند! حتی ماهی قرمز با آن جثه کوچکش، یک پای ثابت سفره هفت سین شده و به همه «سین دار ها» پیام می­دهد که اگر پارتی داشته باشی، اسم و فامیلت مهم نیست!

از فلسفه و نماد هرکدام هم زیاد شنیده­ایم؛ سبزه نماد طراوت است، سنجد نماد برکت، سیب نشانه­ای از سلامتی، سمنو نماینده باروری و بقیه به همین شکل تا به آخر. البته در میان این­همه نماد و نماینده و وزیر و سفیر، سیر را هیچ­کس گردن نمی­گیرد! شاید برای فراری دادن مهمانان نوروزی طراحی شده، کسی چه می­داند؟!

خارجی ها هم هفت سین دارند؟!

شاید فکر کنید که هفت سین فقط برای ایرانی­هاست. اما خب، نو شدن که جغرافیا نمی­شناسد. حتی دیده شده که خارجی­ها نوروز را بیشتر دوست دارند. ما اگر این شانس را داریم که در میان بازار شلوغ تجریش و نقش جهان اصفهان، بده بستان­های ماهی قرمز و اسکناس سبز را شاهد باشیم، مردمی در همین کره خاکی از چنین منظره­ای محرومند. تماشای تخم مرغ­ خندان و ماهی رقصان برایمان عادی شده، کارت می­کشیم و سمنو می­خریم، هرجا چشم می­چرخانیم سبزه ریخته و سنبل! اما آن­طرف­ها که از این خبرها نیست. آن­جا ماهی قرمز حکم تابلوی مونالیزا را دارد؛ کمیاب و عتیقه! حاجی فیروز چه می­دانند چیست! خیلی که تلاش کنند شاید بتوانند سکه­ای در کاسه بگذارند، سیبی قاچ کنند، سرکه­ای از والمارت بخرند و اسم این سه قلم را بگذارند هفت سین! سنجد در ناف لندن؟! سماق در فروشگاه­های مونیخ؟! اصلاً رودخانه­ های ملبورن ماهی قرمزشان کجا بود؟! خلاصه که جبر جغرافیا همیشه هم بد نیست. بنابراین در روزهای نزدیک عید تا دلتان می­خواد در بازار بگردید و از بوی سنبل و شب بو مست شوید.

هفت سین؛ ارتش هفتگانه پیروز

هفت سین را شاید بتوانیم به ارتش هفتگانه تشبیه کنیم. عناصری که رژه می­روند؛ مثل سربازان پیروز شده در جنگ! آمده­اند که بهار را بشارت دهند، پایان سرما را. آمده­اند که در دل دنیای زمخت، میان همه سختی­ها و نرسیدن­ها، ما را بنشانند به تماشای رقص یک ماهی. چشممان را روشن کنند به نور یک آینه. که سبز شویم. که بروییم. و آغاز کنیم. تا فارغ از پیمان­های دیپلماتیک، حس کنیم که جنگ تمام شده و ساعت صلح است. صدای بنان بپیچد در خانه: «بهار دلکش رسید و دل به جا نباشد … » این بار، دل به جاست استاد. آرام و قرار گرفته­ایم دور سفره­ای که خلاصه کوچکی از طبیعت است. صدای آشنایی به گوش می­رسد: «آغاز سال 1401». توپی که شلیک می­شود، مادر بزرگی که می­خندد و پدری که اسکناس­های تا نخورده را عادلانه تقسیم می­کند …